Wat is nu precies het stikstofprobleem?

Hoe zit het

Nederland en de EU

Stikstofgas (N2) maakt ongeveer 78% van atmosfeer uit en is onschadelijk voor mens en milieu. De huidige stikstofproblemen worden veroorzaakt door het vrijkomen van reactieve verbindingen van stikstof, namelijk ammoniak (NH3), nitraten, en om de verschillende stikstofoxiden, aangeduid met NOx.

Deze komen in de landbouw vrij in de vorm van ammoniak (NH3), een kleurloos gas met een sterke geur. Ammoniak ontstaat voornamelijk uit mest die op het land wordt uitgereden. Daarnaast komt er NOx vrij bij verbrandingsprocessen in motoren en de industrie ontstaan deze stikstofoxiden die wel schadelijk kunnen zijn, namelijk NO en NO2, samen aangeduid met NOx. Tussen 1991 en 2017 is de stikstofuitstoot in Nederland meer dan gehalveerd, met de sterkste reductie zichtbaar in de landbouwsector. Er zijn echter grote regionale verschillen en voor sommige ecosystemen is de neerslag van stikstof in 2017 hoger dan de kritische niveaus voor een goede natuurkwaliteit.

Gering effect verkeer

De KNAC is van mening dat de Nederlandse overheid te strenge wetgeving heeft voor de stikstofnormen in vergelijking met de ons omringende landen. Daarnaast vindt de KNAC de impact van het personenautoverkeer op de stikstofuitstoot vrij gering. In een brief aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat heeft de KNAC haar standpunt uiteengezet. Het zijn vooral dieselmotoren die veel NOx uitstoten en dan met name de oudere diesels. Rond de 15 procent van het Nederlandse wagenpark van personenauto’s heeft een dieselmotor en dat percentage daalt geleidelijk. Alle maatregelen die de stikstofuitstoot van personenauto’s moeten verminderen, zoals onder meer een verlaging van de maximumsnelheid, hebben een zeer geringe impact. Het zou veel zinvoller zijn om de indien er maatregelen gewenst zijn, die te nemen waar ze een snel werken en effectief zijn.

Natura 2000

Daarmee komen we bij de kern van het huidige stikstofprobleem: de Natura 2000-gebieden. De aanwezigheid van een Natura 2000-gebied heeft invloed op ruimtelijke ordening en gebruik door verkeer, landbouw en industrie. Zo mogen veebedrijven in of nabij een Natura 2000-gebied niet te veel ammoniak (NH₃) uitstoten, en bedrijfsterreinen en wegen mogen maar een beperkte geluidshinder geven, afhankelijk van de te beschermen flora- en faunasoorten.

Nederland heeft ruim 160 Natura 2000-gebieden, waarvan er 118 stikstofgevoelig zijn. Die gevoeligheid hangt onder meer af van de vegetatie. Als er veel planten groeien die van een stikstofarme bodem houden, dan zullen deze verdrongen worden door planten die houden van een stikstofrijke bodem zodra de stikstofuitstoot te hoog wordt. In duingebieden groeien bijvoorbeeld veel planten die van een stikstofarme bodem houden.

De Nederlandse overheid heeft in het PAS (Programma Aanpak Stikstof) grenswaarden ingesteld waaronder geen vergunning nodig is. Bovendien zit er een paragraaf in die na verbetermaatregelen ruimte schept om nieuwe plannen te ontwikkelen. De wetgeving blijkt in de praktijk juridisch zwak te zijn, waardoor rechtszaken die ertegen worden aangespannen succesvol zijn. Als gevolg daarvan zijn er veel bouwprojecten en infrastructurele werken stilgelegd of vertraagd.